سوادآموزی؛ از تشویق تا تنبیه

روزنامه آرمان نوشت: « ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار فرد بی‌سواد و ۱۱ میلیون کم سواد در کشور شناسایی شده است.» این اظهار نظر شهریور سال گذشته توسط معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نهضت سواد آموزی اعلام شد. در تعریف سوادآموزی آمده است که سوادآموزی یکی از مهمترین مسائل آموزش و پرورش جامعه ایران محسوب می‌شود، چرا که بر پایه آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، ایران بالغ بر دو میلیون نفر بی‌سواد داشت (۶/۳ درصد از کل جمعیت) که توانایی خواندن و نوشتن را نداشتند و سازمان نهضت سوادآموزی ایران هم یک سازمان دولتی ایرانی است که در سال ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی (ره) و به منظور آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان و نیز کودکانی که به مدرسه دسترسی ندارند (مناطق محروم) تشکیل شد،‌ اما همچنان با توزیع ناعادلانه امکانات آموزشی و کمبود نیروهای متخصص در مناطق محروم بسیاری از دانش‌آموزان از ادامه تحصیل باز مانده و مجبور به ترک تحصیل می شوند. این در حالی است که مسئولان درصدند تا با توجه بیشتر به مناطق محروم نسبت به گسترش امکانات اقدام کنند تا هر چه زودتر میزان کم سوادی و بی‌سوادی را در کشور کاهش دهند. بر همین اساس نیز دولت سیاست هایی را برای با سواد کردن افراد ایجاد کرده است تا گرایش افراد را به ادامه تحصیلات افزایش دهد. هر چند زیرساخت های لازم برای ادامه تحصیلات در روستاهای محروم همچنان برای دانش‌آموزان فراهم نیست، اما با وجود افراد بی‌سواد، نهضت سوادآموزی به میان آمده تا حداقل این افراد از توانایی خواندن و نوشتن برخوردار باشند.

سالانه ۵۰ درصد والدین با سواد می‌شوند

در ظاهر امر با سواد به فردی اطلاق می شود که توانایی خواندن و نوشتن را داشته باشد، اما در دنیای مدرن امروز آن‌قدر دامنه سواد گسترش یافته که پای خود را از خواندن و نوشتن فراتر گذاشته است. به حدی که اگر افراد نتوانند خود را با شرایط روز تطبیق دهند در جامعه بازمانده و ارتقا نمی یابند. به همین منظور ارتقای سطح سواد در جوامع یک امر ضروری تلقی می شود و باید مسئولان با ارائه برنامه های راهبردی در جهت با سواد کردن مردمان خود گام بردارند. آن‌چنان که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد گفته «باسوادی، توانایی شناخت، درک، تفسیر، ساخت، برقراری ارتباط و محاسبه در استفاده از مواد چاپ‌ شده و نوشته‌ شده مربوط به زمینه‌ های گوناگون است. باسوادی زنجیره آموزشی را که توانایی رسیدن به اهداف، توسعه دانش و پتانسیل، و شرکت کامل در جامعه‌ای بزرگ‌تر را برای یک فرد فراهم می‌کند، در بردارد.» مهر دو سال گذشته رئیس سازمان نهضت سواد آموزی کشور اولویت اصلی وزارت آموزش و پرورش را باسواد شدن اولیای دانش‌آموزان دانست و گفت: با اجرای طرح سوادآموزی سالانه حداقل ۵۰ درصد اولیای بی‌سواد، باسواد می‌ شوند. به گفته علی باقرزاده بی‌سوادی فقط یک مشکل آموزشی نیست، بلکه می‌تواند به‌ شکل تصاعدی اقتصاد، امنیت، کیفیت آموزش، فرهنگ و مقررات اجتماعی را دچار اختلال کند. او با اشاره به تاثیر تحصیلات والدین بر پیشرفت دانش‌آموزان خاطرنشان کرد: هر چه سطح سواد خانواده‌ای بالاتر رود، دامنه فرهنگ لغات و قدرت استنباط دانش‌آموزان افزایش پیدا می‌کند و این همان چیزی است که دانش‌آموزان را در آزمون‌های جهانی «تیمز و پرلز» مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛ همچنین بین نرخ مرگ‌ ومیر کودکان از زمان تولد تا یک سالگی با میزان سواد والدین رابطه مستقیمی وجود دارد. رئیس سازمان نهضت سوادآموزی کشور با اشاره به اینکه اقتصاد دانش ‌بنیان ارتباطی با تحصیلات دانشگاهی ندارد، عنوان‌ کرد: این نگاه وجود دارد که راندمان تولید یک کشاورز بی‌سواد با سوادآموزی او افزایش می‌یابد، در واقع تمام بخش‌های کشور از بی‌سوادی خسارت می‌بینند و سرعت توسعه کاهش پیدا می‌ کند. باقرزاده بیان کرد: دولت سالانه برای یک دانشجوی مقطع دکتری ۱۵۰ میلیون تومان هزینه می‌کند، هزینه تحصیل یک دانش‌آموز برای دولت ۵/۱ میلیون تومان و هزینه یک بی‌سواد صفر است. این عادلانه نیست و همه افراد باید سهمی از آموزش و هزینه ‌های دولت داشته باشند. به گزارش ایسنا، او ویژگی دیگر این طرح را قابل ‌اجرا بودن عنوان و تصریح کرد: اطلاعات لازم در اختیار مدیران مدارس قرار می‌گیرد و معتقدم اجرای این طرح می‌تواند سالانه حداقل ۵۰ درصد این اولیا را باسواد کند. دیگر ویژگی این طرح، قابل پشتیبانی ‌بودن آن است؛ در واقع منابع مالی این طرح تأمین شده ‌است و از قبل در اختیار استان قرار داده‌ می شود.

سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای بی‌سوادان

برای ایجاد و ترویج سواد آموزی در میان مردم دولت بر آن شده تا با اعمال سیاست های تشویقی و تنبیهی افراد را به سمت با سواد شدن بکشاند تا از میزان بی‌سوادی در ایران کاسته شود. اردیبهشت سال گذشته مدیر کل آموزش و پرورش گیلان گفت : به منظور ارتقای سطح سواد آموزی در کشور از سال ۹۵ سیاست های تشویقی و تنبیهی برای بی‌سوادان اعمال می شود. به گفته مهدی حاجتی نهضت سوادآموزی بعد از یک دوره مغفول مانده سال ۹۳ با مسئولیت معاونت رئیس جمهوری تشکیل جلسه داد و منتج به مصوبه هیات دولت شد. خروجی این جلسه مصوبه هیات دولت مبنی بر این بود که از سیاست های تشویق و تنبیه برای بی‌سوادان استفاده کنیم، حتی مستمری بگیران کمیته امداد باید سواد داشته باشند و خود دستگاه‌ها باید رأسا اقدام کنند. به گزارش ایرنا،‌ او عنوان کرد: یک سوم بی‌سوادان در شهرها و دو سوم در روستاها و غالبا مناطق عشایرنشین زندگی می‌کنند. همچنین همه کسانی که از منافع توسعه فرهنگی سود می برند، باید به میزان انتفاع در سوادآموزی نیز مشارکت داشته باشند. اردیبهشت سال گذشته سرپرست معاونت سوادآموزی اداره ‌کل آموزش و پرورش استان زنجان با اشاره به اجرای طرح ‌های محدودیتی برای افراد بی‌سواد از سال ۹۵ گفت: از سال ۹۵ تمدید یا اخذ گواهینامه رانندگی منوط به داشتن گواهینامه پایان دوره سوادآموزی است. اصغر بیات از همکاری راهنمایی و رانندگی در این زمینه خبر داد و خاطر نشان کرد: این محدودیت از سال ۹۵ به صورت جدی دنبال می‌شود. او با اشاره به عدم اعطای پروانه کسب به افراد بی‌سواد و یا تمدید آن از سال ۹۵ افزود: ارائه خدمات به افراد زیر پوشش بهزیستی نیز از سال ۹۵ منوط به داشتن مدرک سوادآموزی است. سرپرست معاونت سوادآموزی اداره‌ کل آموزش و پرورش استان زنجان با ارائه  تعریفی از افراد بی‌سواد گفت: افرادی که توانایی خواندن و نوشتن را نداشته و نتوانند چهار عمل ساده ریاضی را انجام دهند بی‌سواد محسوب می‌شوند. سرپرست معاونت سوادآموزی اداره‌ کل آموزش و پرورش استان زنجان بیان کرد: افراد بی‌سوادی که به صورت خودآموز بتوانند با شرکت در آزمون‌های سوادآموزی موفق به اخذ گواهینامه سوادآموزی شوند کل سرانه آموزشی را دریافت می‌کنند. به گزارش فارس، اصغر بیات ادامه داد: افرادی که در کلاس‌های سوادآموزی حضور داشته و موفق به اخذ گواهینامه شوند نیز ۲۰ درصد از سرانه آموزشی را دریافت می‌کنند. همچنین اردیبهشت سال گذشته علی باقرزاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی اظهار کرد: براساس سیاست‌های دولت در راستای ترغیب مردم به سواددار شدن، اگر فرد بی‌سوادی در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال بوده و بی‌سواد بودن وی توسط آموزش و پرورش شهرستان محرز شود، به وسیله فرد باسواد دیگری حتی اگر از اعضای خانواده وی نیز باشد و سواد خواندن و نوشتن را فرا گیرد، مبلغ ۷۰۰ هزار تومان هزینه نقدی به صورت تشویقی دریافت می‌کند.